Bạn cảm nhận được nó trôi qua khi bạn trễ. Bạn đếm nó trong sinh nhật, cuộc họp và hoàng hôn. Nhưng chính xác thì thời gian là gì? Nó là thứ chúng ta di chuyển qua, hay thứ chúng ta tự tạo ra để hiểu cuộc sống? Câu trả lời nằm ở đâu đó ở giữa. Thời gian điều khiển ngày của chúng ta, nhưng chúng ta không thể chạm vào nó. Nó ở khắp mọi nơi và không ở đâu cả cùng một lúc.
Hơn Cả Đồng Hồ và Lịch
Chúng ta thường nghĩ về thời gian như những gì đồng hồ theo dõi. Nhưng trước khi có số và phút, thời gian chỉ là cảm giác về sự thay đổi. Ngày trở thành đêm. Mùa đến rồi đi. Con người đã sử dụng bóng, sao và thủy triều để cảm nhận thời gian. Không có kim đồng hồ tích tắc. Chỉ có nhịp điệu.
Ngay cả bây giờ, cơ thể chúng ta giữ thời gian mà không cần máy móc. Chúng ta thức dậy, ăn, ngủ, lặp lại. Nó đã được lập trình trong chúng ta. Nhưng định nghĩa nó còn khó hơn là sống theo nó.
Vật Lý của Thời Gian
Trong khoa học, thời gian là một trong những chiều. Cũng giống như chiều cao, chiều rộng và chiều sâu, thời gian là một phần của cấu trúc của vũ trụ. Bạn di chuyển qua nó dù bạn có muốn hay không. Trong vật lý, nó giúp mô tả cách mọi thứ thay đổi. Không có thời gian, không có chuyển động.
Einstein đã chỉ ra rằng thời gian không cố định. Nó có thể kéo dài hoặc co lại tùy thuộc vào tốc độ và trọng lực. Một chiếc đồng hồ trên đỉnh núi chạy nhanh hơn so với một chiếc ở mực nước biển. Các phi hành gia già đi chậm hơn một chút so với chúng ta trên Trái đất. Thời gian uốn cong, nhưng không bao giờ gãy vỡ.
Tại Sao Chúng Ta Đo Thời Gian Như Vậy
Con người đã chia nhỏ thời gian thành giây, phút và giờ để mang lại trật tự. Thiên nhiên ban cho chúng ta các chu kỳ. Chúng ta điền chúng bằng số. Hầu hết các lựa chọn đó có từ hàng nghìn năm trước.
Chúng ta sử dụng:
- 24 giờ trong một ngày từ thiên văn học Ai Cập
- 60 phút mỗi giờ từ toán học Babylon
- 365 ngày trong một năm dựa trên quỹ đạo của Trái đất
- Năm nhuận để điều chỉnh phần dư thừa
- Giờ múi giờ để đồng bộ với mặt trời địa phương
Nó là một phần của khoa học, một phần thói quen và một phần tiện lợi. Chúng ta xây dựng hệ thống này để phù hợp với những gì bầu trời đã làm sẵn.
Cảm Giác Thời Gian Khác Nhau Tùy Vào Việc Bạn Đang Làm
Thời gian không chỉ là một con số. Nó là một trải nghiệm. Một phút chờ đợi trong giao thông cảm thấy dài hơn một phút cười đùa với bạn bè. Các nhà khoa học đã nghiên cứu điều này và phát hiện ra rằng não bộ của chúng ta theo dõi thời gian dựa trên sự chú ý và cảm xúc.
Nếu bạn căng thẳng hoặc chán nản, thời gian chậm lại. Nếu bạn tập trung hoặc hạnh phúc, thời gian dường như trôi nhanh. Đó là lý do tại sao một giờ học có thể cảm thấy vô tận, nhưng một chuyến đi cuối tuần lại kết thúc trong vòng năm giây.
Các Văn Hóa Khác Có Trải Nghiệm Thời Gian Khác Nhau Không?
Không phải ai cũng nhìn nhận thời gian theo cùng một cách. Một số nền văn hóa nghĩ về tương lai như trước mặt họ, những nền khác hình dung nó phía sau. Trong một số ngôn ngữ, thời gian chạy từ trái sang phải. Trong những ngôn ngữ khác, nó chảy theo chiều dọc hoặc thậm chí theo vòng tròn.
Và rồi còn cách mọi người sống nó. Một số nền văn hóa coi trọng việc đúng giờ từng giây. Những nền khác coi thời gian linh hoạt hơn. Không sai, chỉ khác nhau cách di chuyển qua dòng sông vô hình đó.
Thời Gian Có Thực Hay Chỉ Là Một Câu Chuyện Chúng Ta Kể?
Điều đó phụ thuộc vào ai bạn hỏi. Đối với nhà vật lý, thời gian gắn liền với chuyển động và không gian. Đối với nhà triết học, nó có thể chỉ là một khung tư duy. Đối với một đứa trẻ, đó là thứ nằm giữa bây giờ và sinh nhật của chúng. Đối với người bệnh, đó là khoảng cách để cảm thấy tốt hơn.
Điều rõ ràng là thời gian vừa có thể đo lường được vừa mang tính cá nhân. Chúng ta có thể đếm nó chính xác đến từng nguyên tử và vẫn cảm thấy lạc lõng trong đó vào một buổi chiều mưa. Nó là một trong số ít thứ kết nối mọi người, nhưng không ai kiểm soát được nó.
Di Chuyển Qua Những Điều Chúng Ta Không Thể Nắm Giữ
Bạn không thể lưu trữ nó. Bạn không thể mua thêm nó. Nhưng mỗi giây bạn còn sống, bạn đang ở trong đó. Thời gian là chuyển động, ký ức, sự thay đổi. Nó giúp chúng ta già đi, lập kế hoạch trước và nhìn lại. Bạn sống trong nó, dù bạn đang xem đồng hồ hay hoàn toàn phớt lờ nó.
Và bằng cách nào đó, ngay cả với tất cả các công cụ và công nghệ của chúng ta, nó vẫn là một bí ẩn mà chúng ta cảm nhận nhiều hơn là hiểu rõ.